Onbekend maakt onbemind

Een nobel streven om u te willen laten drinken wat wij u aanbevelen, maar vanuit de praktijk weten we dat dit nog niet zo eenvoudig is. Want bij voorkeur verrassen wij u met flessen van exceptionele wijnmakers uit onbekende oorden, die enkel op aarde lijken te zijn om de meest waanzinnige wijnen te maken. Vaak niet eens voor u of ons, maar gedreven door een hogere roeping… En daar begint eigenlijk al het probleem. Want deze wijnmakers, hoe exceptioneel ook, bevinden zich  met regelmaat in gebieden waar u niet eerder over hoorde en maken wijnen van druiven met obscure namen, die bovendien niet direct heel goedkoop zijn. Maar ondanks hun prijskaartje, is de prijs-kwaliteitsverhouding vaak dik in orde. Zeker als we ze afzetten tegen de veel duurdere wijnen van de vermaarde wijnhuizen uit de wel bekende gebieden. Want juist omdat eerder genoemde wijnen niet kunnen profiteren van een reputatie van gebied of druif, kunnen ze vaak niet de prijs vragen die ze eigenlijk wel verdienen, zelfs nodig hebben. En ondanks die uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding is het voor de makers een gevecht om hun wijnen te verkopen, want onbekend maakt tenslotte onbemind.

Liever Vin de Pays

Slechts een enkeling lukt het om zich hieraan te ontworstelen en zelfstandig een grote status op te bouwen. Neem het befaamde Mas de Daumas Gassac, een Vin de Pays uit de Languedoc die het lukte om zo populair te worden dat de mensen bereid waren om goed geld voor de flessen te betalen. Al wil het verhaal dat het eerste oogstjaar niet heel kostbaar was. Okhuysen was namelijk de eerste exportklant van de mas en mijn vader mocht van oprichter Aimé Guibert voor de eerste oogst zijn eigen inkoopprijs bepalen. Helaas dicteerde Guibert daarna de prijs zelf en ging deze snel omhoog. Een ander interessant gegeven is dat de wijngaarden van Daumas Gassac in een gebied liggen dat valt onder de jonge en populaire appellation Terrasses du Larzac, met meer aanzien dan het simpele Vin de Pays (tegenwoordig IGP – Indication Géographique Protégée). Maar de Guiberts bleven veel liever ‘le Vin de Pays le plus cher du monde’, die hen een zeer verdiende cultstatus heeft opgeleverd. Daarnaast worden de Daumas Gassac-wijnen gemaakt van druiven die niet binnen de appellation zijn toegestaan, waardoor er feitelijk ook geen keuze is.

Vandaag de dag zou je wensen dat mensen als de familie Genoux van Château de Mérande ook een dergelijk commercieel succes aanboren. Niet alleen verdienen de steengoede wijnen dit, maar ik ken weinig wijnboeren die zo gedreven zijn en met zoveel oog voor detail werken als zij. Ze zijn er wel, maar voor die wijnen moet je een stuk dieper de portemonnee in duiken. Maar het domein van de Genoux ligt nu eenmaal in de zeer kleine en  alleen onder wat skiërs bekende Savoie. De druiven die daar staan aangeplant – zoals mondeuse, jacquère en altesse – zijn vrijwel onbekend, waardoor consumenten hun wijnen minder snel kopen. En dus zijn ook restaurants terughoudend om dit soort onbekende wijnen op de wijnkaart aan te bieden.

Zoet rood met schroefdop

Zonder bekendheid geen commercieel succes. En bekendheid vergaren is voor kleinere domeinen lastiger – zeker als je als eigenaar alles zelf moet doen op het land, in de kelder en op kantoor. 

Voor marketing en verkoop, allesbepalend voor commercieel succes, blijft vaak niet genoeg tijd over. Als je dan ook nog eens opereert in een gebied dat op zichzelf al onbekend is of – nog vervelender – een slechte reputatie heeft, sta je al helemaal achter. Neem als voorbeeld de Italiaanse streek Lambrusco, bij de stad Modena. De mousserende, zoete rode wijn in schroefdopfles kreeg je lange tijd cadeau bij een bestelling van meerdere pizza’s. Meestal belandde die flesdirect in de gootsteen; de wijn was goedkoop en slecht. Dat er echter ook waanzinnig interessante, karaktervolle wijnen uit Lambrusco vandaan kunnen komen, bewees Alberto Paltrinieri die met zijn lambrusco’s doorbrak in de topgastronomie van Italië en inmiddels zelfs de Nederlandse harten heeft veroverd. Alberto bleef weg van volume en koos voor alternatieve productiemethoden. Naast de algemeen gebruikte charmatmethode (ook wel cuve close), begon hij wijnen te maken volgens de traditionele methode, bekend uit o.a. Champagne. Maar voor zijn populairste wijn ging hij terug naar de tijd van zijn voorouders. Daarvoor gebruikte hij de ancestrale methode, met een nagisting op fles, waarbij de gistsporen in de fles blijven. Het resultaat is een wat troebele wijn, wat nu opeens weer helemaal hip is.

Als je als wijnmaker je domein op de juiste plek hebt, is alles anders, makkelijker. Zeker toen in de jaren 2000 de wijnconsumptie wereldwijd flink steeg, groeiden bekende streken en druiven uit tot merken waar alle focus op kwam te liggen. Makkelijk te herkennen voor de consument, dus makkelijker te verkopen voor de wijnhandel, die daar volop op inspeelde. Neem een gebied als Sancerre, waar de laatste decennia de vraag geëxplodeerd is. In Meursault heeft de wereldwijde vraag zelfs voor grote schaarste gezorgd, waardoor meursault voor de gemiddelde consument niet meer betaalbaar is. Veel kopers zullen niet eens weten van welke druif de wijn gemaakt is. En ik hoop maar dat de sancerre zo geliefd is vanwege de invloed van de ziltige kalkexpressie van de typische bodem op de sauvignondruif…

Wijn was pakweg veertig jaar geleden al ingewikkeld, maar vergeleken met nu toch een stuk eenvoudiger. Je had bordeaux, bourgogne, champagne, elzas, rhône, moezel, rioja en port en daar hield het eigenlijk wel mee op. Die wijnen waren lang niet altijd allemansvrienden. Een bordeaux, vol met tanninen en zuren, moest je leren drinken, als onderdeel van je opvoeding. Want op bezoek bij je schoonvader was dat wat er op tafel kwam. Na verloop van tijd ging je ze waarderen en er zelfs van houden. En door regelmatig wijnen uit dezelfde streek te drinken, kwamen de diverse appellations ook voorbij en leerde je al die verschillende namen van herkomstgebieden, dorpen en akkers kennen, terwijl je vaak niet precies wist van welke druiven een wijn gemaakt was. Dat stond namelijk niet op het etiket. Wijnboeren maakten wijn en waren geen experts op het gebied van communicatie. De consument had zich erbij neer te leggen, of las de boeken van Hubrecht Duijker.

De wijnproductie was overigens – pak hem beet – honderd jaar geleden een stuk kleiner en was voornamelijk bedoeld voor eigen gebruik en voor mensen uit de regio. Veel boeren hadden gemengde bedrijven en voorzagen daarmee in hun eigen levensonderhoud, maar geëxporteerd werd er nauwelijks.  Behalve dan de wijnen uit de hierboven genoemde wijngebieden.

Pionierswerk

Toen Okhuysen zich eind jaren zeventig op het zuidwesten van Frankrijk, de Loire en de Languedoc-Roussillon stortte, was dat pionierswerk. Niet veel mensen hadden gehoord van Jurançon, Madiran, Collioure of bijvoorbeeld Savennières, een piepkleine appellation in de Loirevallei, nabij Angers. De wijngaarden liggen er op coteaus aan de rivier en bodem en klimaat geven hier chenindruiven met een aanwezige zuurgraad. Deze wijnen hebben altijd wat tijd nodig om tot volledig wasdom te komen, maar geduld wordt hier rijkelijk beloond. Voor dit soort wijnen zijn we met Vinée Vineuse gestart; daarin konden we haarfijn uitleggen waarom deze onbekende wijnen zo boeiend zijn en waarom u ze moest proeven. En hier gaf u gelukkig massaal gehoor aan.

Maar de laatste twintig jaar is de wijnwereld zo sterk gegroeid, dat het zelfs voor ons ondoenlijk is geworden om bij te houden waar het allemaal gebeurt. In iedere uithoek van de wereld wordt tegenwoordig wijn gemaakt, en met enige regelmaat van een uitstekende kwaliteit. Soms staat er een hele regio schijnbaar vanuit het niets in de picture. Neem Swartland in Zuid-Afrika, de Steiermark in Oostenrijk, de Jura in Frankrijk, de Etna op Sicilië of Bierzo in Spanje. Maar daarnaast zijn er ook de bekende gebieden die nieuw elan laten zien, zoals Rioja, de Beaujolais of Chianti Classico. Want wereldwijd stijgt de kwaliteit van de wijn, waarbij er ook nog eens steeds duurzamer en schoner wordt gewerkt, zonder pesticide of ander gif. Dat klinkt dus allemaal heel positief en voor een groot deel is dat ook zo. Maar de keerzijde is dat het aanbod inmiddels de vraagt overtreft – zeker nu recent de wereldwijde alcoholconsumptie aan het dalen is – en al die producenten  op zoek zijn naar afnemers. Waren wijnboeren vroeger vooral bezig met wijn maken, vandaag moeten ze experts zijn in communicatie en marketing. Online vindbaarheid is daarin van het grootste belang, net als goede waarderingen in de pers. Maar met het aantal wijnen dat wijnjournalisten jaarlijks moeten proeven en beoordelen is dat geen sinecure. Hoe zorg je er als onbekende en kleine wijnmaker voor dat instituten als Robert Parkers Wine Advocate, Decanter, Vinous of de WineSpectator jouw wijn op de proeftafel zetten? Het is een ingewikkeld, maar o zo belangrijk spel.

Voor een groep fanatieke wijnenthousiastelingen zijn al die ontwikkelingen in de huidige wijnmarkt reuze interessant, maar de gemiddelde liefhebber is de draad inmiddels flink kwijt. Die klampt zich vast aan zijn of haar verdejo, valpolicella en rosé uit de Provence. Toch pleiten wij ervoor om juist uitstapjes te maken naar het onbekende. Laat u verrassen door de enorme veelzijdigheid die wijn te bieden heeft, en door wijnmakers die u versteld doen staan met hun geweldige creaties. En juist omdat er geen Pomerol of Puligny-Montrachet op het etiket staat, zijn de prijzen eigenlijk altijd bijzonder goed voor de kwaliteit die in de fles zit. Bij Okhuysen importeren wij wat dat aangaat een aantal echte parels. Commercieel zijn het niet altijd de makkelijkste wijnen om te verkopen, maar wij blijven trouw aan de makers. Zij verdienen een plek in ons assortiment  vanwege hun vakmanschap en alle liefde die ze in hun wijnen steken, maar vooral omdat de wijnen spannend, uitdagend en beeldschoon zijn. Ik laat er hier met veel plezier enkele de revue passeren.

Graillot in Bierzo

Ik trap af met een waanzinnige wijn, geboren uit een heel bijzondere samenwerking en een prachtig voorbeeld van de heersende dynamiek onder een jonge, nieuwsgierige generatie. Ik heb het over de Encinas van Antoine Graillot uit Bierzo, een regio in Noordwest-Spanje. Antoine is een van de twee zonen van wijlen Alain Graillot. Alain startte in het begin van de jaren tachtig domein Graillot in Crozes, omdat dit dé plek in de noordelijke Rhône was waar je een enigszins betaalbare wijngaard kon kopen. Het terroir was dan misschien minder nobel, maar de ambitie van Alain des te groter en al snel raakte hij bevriend met mensen als Clape, Chave en Grippat. Alain had al veel gereisd en ervaring opgedaan bij gerenommeerde domeinen, zoals Dujac in Mo-rey-Saint-Denis. Binnen de kortste keren genoten zijn wijnen een enorme reputatie, maar ondanks dat bleven ze heel betaalbaar. Alain vond dat wijn niet elitair moest zijn, maar een drank om met elkaar van te genieten. Zelf was hij ook een groot liefhebber en de hal van zijn domein stond altijd vol met wijnen, overal en nergens vandaan, die hij had gekocht of geruild. Toen zijn zonen Max en Antoine in het bedrijf kwamen, deed hij zelf een stapje terug en begon hij andere producenten te adviseren. Zo ontstonden er ook verschillende samenwerkingen. Max en Antoine zijn wat dat betreft uit hetzelfde hout gesneden als hun vader: ook zij startten naast het werk op het domein verschillende andere projecten. Zo raakte Antoine in de ban van de Spaanse wijnen uit het ruige Bierzo. Een bergachtige streek in het noordwesten van Spanje met eigen autochtone druiven, een relatief koel klimaat en een gevarieerde bodem. Hier ontmoette hij Raúl Pérez, een halfgod in de Spaanse wijnindustrie. Er was direct een klik. Raúl stelde een deel van zijn kelder beschikbaar aan Antoine en bood hem de mogelijkheid om menciadruiven te selecteren van enkele van zijn prachtige oude wijngaarden. Antoine koos ervoor – tegen de lokale tradities in – om een groot houten vat in de  kelder te plaatsen (die alleen door het dak naar binnen kon) om de wijn in op te voeden, zoals ook veel in de Rhône wordt gedaan. De eerste oogstjaren was het nog even stoeien, maar inmiddels produceren ze waanzinnige wijnen. En ja, die zijn ook nog eens zeer betaalbaar!

Pure liefde

In dit verhaal moet ook extra plek ingeruimd worden voor een wel heel bijzonder project op de Etna. Onder liefhebbers is deze bijzondere wijnregio inmiddels bekend. Toch blijft de aandacht hangen bij enkele grotere en bekendere producenten, terwijl wij hier nu al meerdere jaren met een heuse parel werken: Santa Maria La Nave. Het is een kleinschalig project met aan de basis twee prachtige wijngaarden, beplant met ongeënte druivenrassen – van voor de druifluis – van bijna uitgestorven druivenrassen. Eigenaar Sonia Spadaro Mulone heeft haar ziel en zaligheid in het behouden van deze zeer oude rassen gestoken, door ze via massale selecties te vermeerderen en haar wijngaarden beetje bij beetje te restaureren en uit te breiden. Een heus monnikenwerk en ook nog eens op zeer hooggelegen (1100 meter!) én zeer steile wijngaarden op een bodem van een zanderig, verweerd lava. Als dan ook nog eens de wijnen uitblinken in mineraliteit, bloemigheid, elegantie en harmonie, dan kan je niet anders dan verliefd worden op dit project. Toen ik enkele jaren geleden deze wijngaarden voor het eerst bezocht, ging ik compleet voor de bijl!

De pelgrim

En dan nog wat speciale aandacht voor onvolprezen Thierry Germain van Domaine des Roches Neuves uit Saumur Champigny. Het domein is onder een bepaalde stroming wijnmakers een heus bedevaartsoord. Thierry heeft dan ook nooit gebrek aan goed personeel omdat iedereen van hem wil leren door mee te draaien. Wie het domein bezoekt, is sowieso direct verliefd op de wijnen die hier gemaakt worden. In de biodynamische aanpak en visie van Thierry staat een duurzame en gezonde natuur centraal. Alles gebeurt hier weloverwogen en met ongelooflijk veel detail. Iedere wijnstok op het domein kent Thierry persoonlijk en bij iedere wijn die hij maakt draait het om de meest pure expressie van het terroir.

Proeven in de ondergrondse gangenstelsels, waar alle vaten liggen, is een belevenis. Thierry neemt je mee langs alle vaten en heeft overal een verhaal, een toelichting op wat we proeven. Door zijn manier van werken, met ook nog eens oude stokken en de bijkomende lage rendementen, kunnen de wijnen niet goedkoop zijn, maar in feite zijn ze dat wel. Zijn basis saumur-champigny is al van een ongelooflijke kwaliteit en bijna te geef. Maar cabernet franc is een druif voor het meer getrainde palet en dus geen allemansvriend. Als je dit nog niet helemaal kan waarderen, zit er dus maar een ding op: flink trainen!