De meester aan het woord

Door Femke Pruis, 28 november 2024

Edwin werkt sinds 2012 bij Christie’s en staat inmiddels vijf jaar aan het hoofd van de internationale wijntak van dit veilinghuis. In de afgelopen jaren leidde hij een aantal spraakmakende veilingen waaronder de Dr. Botenga-collectie, de Raby Castle-serie en de veiling ter ere van het 150-jarig bestaan van het Bourgondische topdomein Ponsot.

Een Engelse kelderschat
Onlangs viel ons oog op een blog van Jancis Robinson, waarin ze vertelt over een bijzondere collectie oude vintage ports, ontdekt in een 14e-eeuws kasteel in Noord-Engeland. Het verhaal leest als een Downton Abbey-achtig sprookje. Lord en Lady Barnard erven een vervallen familiekasteel en treffen in de kelders een verzameling vintage port aan, aangelegd door vroegere generaties Lords Barnard. In de hoogtijdagen van de adellijke portconsumptie worden er jaarlijks grote hoeveelheden ingeslagen voor feesten en (jacht)partijen. Maar de laatste twee generaties Barnard hebben niet veel op met port. En zo kan het gebeuren dat de collectie net zo lang aan zijn lot wordt overgelaten, dat men uiteindelijk vergeet dat deze ooit heeft bestaan. Tot het moment dat de huidige Barnards de vondst van hun leven doen: een echte kelderschat! De meeste uit de in totaal 754 flessen tellende collectie verkeren na decennia in de donkere kelders nog in uitstekende staat. En een tweede verrassing: er zit een behoorlijk aantal schaarse ports tussen: Dow’s 1924 en 1927, Fonseca 1934, Taylor’s 1948 en Cockburn 1950. Omdat het kasteel wel een renovatie kan gebruiken, besluiten de Lord en Lady om hun schat naar de veiling te brengen. Of specifieker, om de specialisten van Christie’s te vragen om de wijnen te onderzoeken, ze voor te proeven met een exclusief gezelschap van wijnschrijvers en vertegenwoordigers van de porthuizen, en de wijnen via een onlineveiling te verkopen.

Het zal niet als een verrassing komen dat die veiling meerdere records brak. Verschillende huizen probeerden zelfs eigen flessen uit deze ‘Christie’s Raby Castle-serie’ terug te kopen. Hoe vaak gebeurt het dat je 100% zeker bent van de herkomst en dat de flessen al die tijd onder ideale omstandigheden zijn bewaard? De specialist van Christie’s die op Jancis’ foto’s trots met de kostbare flessen poseert, is een Nederlander. Zijn naam: Edwin Vos. Als we meer te weten willen komen over de wereld van de wijnveilingen, zou dit wel eens de man kunnen zijn die ons daarbij kan helpen.

Een aantal weken later zitten Xavier, Job en ikzelf in restaurant RIJKS® te wachten op Edwin. In zijn enthousiaste reactie op ons interviewverzoek mailde hij ons of het niet leuk zou zijn om het nuttige met het aangename te verenigen en af te spreken voor een lunch op een mooie locatie. ‘En als we nou eens allebei wat bijzondere flessen meenamen? Zou dat het gesprek niet direct veel aangenamer maken?’ Een aangename middag werd het zeker.

Chave Hermitage voor een paar tientjes
Xavier: ‘Edwin, de verkoop van zo’n ontdekte schat, is dat nou je dagelijks werk?’
Edwin: ‘Het is in ieder geval het mooiste aspect van mijn vak. Maar helaas, dit zijn wel echt unieke vondsten. Het tegenovergestelde komt vaker voor. Dat ik uitgenodigd word om een ‘interessante kel-der’ te taxeren, waarin vervolgens alleen maar wat macon en beaujolais blijkt te liggen. Aan de andere kant is het ook spannend dat je nooit weet wat je aan zult treffen. Het lijkt misschien een glamoureus bestaan, maar voor een groot deel blijft het handwerk. Vaak genoeg zit ik op mijn knieën in een vochtige wijnkelder flessen uit rekken te trekken.’
Femke: ‘Je bent ook een soort PR-strateeg, iemand die collecties als Raby Castle samenstelt en onder de aandacht van het grote publiek brengt. En het onderhouden van klantrelaties lijkt me ook een belangrijk aspect?’
Edwin: ‘Je wilt dat mensen naar jou toe komen wanneer ze iets moois willen veilen. In dat opzicht zal mijn baan niet veel verschillen van het werk van een relatiebeheerder bij Okhuysen. Ik luister dus goed naar mijn klanten en hun wensen. Wanneer er een veilingrecord wordt gebroken, kijk ik niet alleen naar de winnende bieder die twintigduizend euro bood, maar ook naar de persoon die tot negentien wilde gaan. In de toekomst is die onderbieder interessant, die is immers ontevreden achtergebleven.’
Xavier: ‘Wat kunnen overwegingen van klanten zijn om wijnen bij jou te veilen?’
Edwin: ‘Soms is het geld gewoon nodig, bijvoorbeeld bij een scheiding of een overlijden. Dan is er een deel van mijn klanten dat speculatief koopt, met de bedoeling de wijn later met winst door te verkopen. Cherry pickers, die zich vrijwel alleen op de meest exclusieve wijnen richten. En dan heb je ook nog liefhebbers die een deel van hun verzameling verkopen, om hun nieuwe aankopen te kunnen financieren. Die hebben bijvoorbeeld in de jaren ’90 twaalf flessen Hermitage van Chave gekocht voor een paar tientjes per fles en denken: ik heb er zes van opgedronken, er ontzettend van genoten, de rest verkoop ik. Dat is voor mij natuurlijk fijn, want dat zijn flessen die bij mijn klanten – waar ook ter wereld – zeer gewild zijn.’
Job: ‘Grappig dat je dat voorbeeld geeft. Een klant vertelde laatst dat hij een fles Chave uit ’91 uit zijn kelder had opengemaakt en helemaal ondersteboven was van de kwaliteit. Pas daarna vond hij op internet de tegenwoordige waarde en schrok zich dood. Als hij dat had geweten, was die fles nooit opengegaan. De overige vijf flessen heeft hij direct verkocht. Zonde, vind je niet?’
Edwin: ‘Dat is vrees ik echt iets Nederlands, om achteraf spijt te hebben. Je kunt nu die fantastische flessen drinken voor de prijs waarvoor je ze hebt gekocht. Geniet ervan, zou ik zeggen.’

Luxe jacht blijkt slechte kelder
Xavier: ‘Het is natuurlijk wel belangrijk dat de wijnen goed zijn bewaard, wil je er decennia later nog optimaal van kunnen genieten. Wat zijn ideale kelderomstandigheden?’
Edwin: ‘Laten we voorop stellen dat een wijnkelder een ontzettend rijk bezit is. Je kelder in kunnen lopen om iets bijzonders uit te zoeken, ik kan daar zelf thuis erg van genieten. In mijn werk kom ik kelders in alle soorten en maten tegen. State of the art, met airconditioning die is vastgezet op 11 graden, donker, trillingvrij en met een perfecte vochtigheidsgraad. Helemaal volgens het boekje. Wijn uit dit soort kelders rijpt langzaam, soms een beetje té langzaam naar mijn mening. Daarom neig ik zelf meer naar een natuurlijke kelder. Dan is er inderdaad een fluctuatie tussen winter- en zomertemperatuur, maar mijn gevoel is dat de wijn zich daar geleidelijker door ontwikkelt. Ik kan je ook vertellen hoe je wijn vooral níet moet bewaren. Een Amerikaanse klant wilde de bijzondere wijncollectie die hij jaren op zijn zeiljacht had bewaard bij ons veilen. Het ging om grote wijnen: Lafite ’82, Mouton ’86 en Cheval blanc ’90. Bij het nemen van een monster uit de Lafite viel de kurk al uit elkaar. Een slecht voorteken. Ik proefde de wijn en al het fruit was verdwenen; die prachtige wijn was nog slechts een skelet van tannines en zuren. Hetzelfde gold voor de Moutons en de Cheval blancs: vulniveau goed, kleur goed, maar de wijn hartstikke kapot. Toen ging ik natuurlijk nadenken waar het aan lag.’
Femke: ‘De boot?’
Edwin: ‘Bingo! Een jacht is continu in beweging, waardoor de flessen vermoeid zijn geraakt. Een dure les. Over boten gesproken, in 1998 mocht ik op uitnodiging van Christie’s een wel heel bijzondere veiling bijwonen. Voor de kust van Finland was in die tijd een in 1916 gezonken schip geborgen met 4.400 flessen Heidsieck Champagne ‘Goût Américain’ uit 1907 aan boord. De flessen hadden 82 jaar in de donkere diepte gelegen, zonder dei-ning en op een constante 4°C. Topcondities dus. Voorafgaand aan de veiling organiseerde Christie’s een champagneproeverij waar ik deze Heidsieck proefde. Alsof een bloem zich opent in je mond, zo’n fijne smaak. Daar is mijn fascinatie voor oudere champagne begonnen. Ik heb voor vandaag ook iets leuks meegenomen om te proeven.’

Roederer ‘Cristal’ 1969 proeven
Xavier: ‘Geweldig dat je zo’n bijzondere oude champagne met ons deelt. We zijn er allemaal even sprakeloos van, wat een enorme rijkdom.’
Edwin: ‘Daar zijn mooie wijnen toch voor bedoeld? Ooit veilde ik een privécollectie van een Zwitserse verzamelaar. De veiling overtrof alle verwachtingen, maar één lotje bleef onverkocht: twee flessen Yquem, 1948 en 1950. Die mocht ik houden. Ik had een ander voorstel: waarom organiseren we geen diner hier in Genève en drinken we de wijnen samen op? We hebben een fantastische avond gehad. Zulke ervaringen kunnen soms waardevoller zijn dan de commerciële waarde van de flessen’
Job: ‘Een interessante opmerking, want hoe kijk jij aan tegen de astronomische bedragen die voor sommige wijnen worden neergeteld?’
Edwin: ‘Dat geldt alleen voor het topsegment natuurlijk, de top van Bordeaux en de Romanée-Conti’s, Leroys en Rayassen van deze wereld. Die gaan door het dak, maar dat gaat misschien om honderd wijnen? Die twee flessen Romanée-Conti 1945 die een aantal jaar geleden door Sotheby’s zijn geveild voor zo’n vijfhonderdduizend dollar per stuk, dat was een uitzonderlijke situatie. Ze kwamen uit de persoonlijke wijnkelder van Robert Drouhin, dus de herkomst was 100% gegarandeerd. Daarbij is ’45 een unieke vintage, daar zijn slechts zeshonderd flessen van geproduceerd.’

Twijfels over herkomst
Xavier: ‘Ik ben benieuwd hoe jullie te werk gaan wanneer de herkomst niet zo duidelijk is. Er zijn natuurlijk schandalen geweest met vervalste flessen. We kennen allemaal de Netflix docu Sour Grapes over Rudy Kurniawan. Schaadt zo’n affaire het vertrouwen in de veiling of trekt het juist een nieuwe groep klanten aan die denkt: ‘goh, spannende wereld’?’
Edwin: ‘Het heeft zeker het vertrouwen in oudere flessen geschaad. En wat van de naïviteit bij kopers eruit gehaald. Aan de andere kant mag er ook wat meer vertrouwen zijn in onze expertise. Wij komen vaak in oude kelders, weten hoe die flessen eruit moeten zien, hebben hechte banden met de wijnhuizen. Wanneer er zelfs bij onze specialisten nog twijfel is over de provenance, de herkomst, of de conditie van een wijn, schakelen we andere experts in of sturen we flessen naar het chateau voor verder onderzoek. Uiteindelijk weigeren we waarschijnlijk meer dan we zouden moeten doen, maar we kunnen en willen het risico gewoon niet lopen. Als je het zo bekijkt, is de veiling veiliger dan ooit’.