Le fils de Bouchard

Wat niet veel mensen weten, is dat die aardige man die zij kennen van de porttafel tijdens Proeven tussen de Stellingen een Fransman is, loot van het wereldberoemde bourgognehuis Bouchard Père & Fils. Hoe dat precies in elkaar steekt, daar spreek ik hem uitgebreid over op de luchthaven van Porto. De dag ervoor bezoek ik het sprookjesachtige Tedo, gelegen in de Dourovallei op de splitsing van de rivieren Douro en Tedo. Het is oogsttijd en dus is het druk op de quinta. Een rustig gesprek zit er daarom die dag niet in. De volgende dag komt Vincent vanuit Tedo op de motor naar onze afspraak. Een flinke rit en Vincent is voorwaar niet de jongste meer. Maar ik hoef me geen zorgen te maken: hij rijdt straks niet in het donker terug naar de Quinta, maar naar een dinertje in Porto waar hij blijft slapen. Gelukkig maar.

Ik ken Vincent inmiddels al vele jaren en ik weet het een en ander van zijn bijzondere reis, maar vandaag wil ik er meer over horen. Want een telg uit de meest bekende bourgognefamilie die een gigantische vatenhandel op poten zet en uitgroeit tot een van de grootste houtexperts van zijn tijd, die ook nog eens een porthuis vanaf de grond opbouwt en dat terwijl hij leeft tussen Amerika, Italië en Portugal, dat is niet zomaar iemand. En vooral dat porthuis houdt me bezig. Blijkbaar was er een behoefte om wijn te maken, net als vele generaties Bouchard voor hem deden en nog steeds doen. Maar waarom dan niet in de Bourgogne? Of in ieder geval iets met chardonnay en pinot noir?

De wetten van Bouchard
Het verhaal begint op het moment dat hij klaar is met de middelbare school en zijn moeder vraagt wat hij wil gaan doen. “Mama, ik wil clown worden.” Op school maakte hij altijd iedereen aan het lachen en dus had een vriend hem gevraagd waarom hij geen clown werd. Hij heeft serieus alle papieren voor de opleiding klaarliggen, maar zijn moeder roept: “Ben je helemaal gek geworden! Je gaat naar het Lycée Viticole van Beaune!” “Je moet weten,” zegt Vincent, “dat mijn vader overleed toen ik elf jaar oud was. Ik kom uit een groot katholiek gezin met acht kinderen, ik was nummer vijf. De broer van onze vader werd voogd en hij volgde mijn vader op als directeur van Bouchard Père & Fils (een handelshuis in de Bourgogne en tevens de grootste eigenaar van grand cru- en premier cru-wijngaarden, red.). Bij Bouchard Père & Fils was er een belangrijke regel ingevoerd die zei dat er per gezin altijd maar één broer of zus in de directie kon zitten, die samen met zijn of haar neef of nicht de leiding over het bedrijf zou hebben. Bij ons kwam mijn oudere broer in de directie. Maar goed, ik deed dus de wijnbouwschool en daarna moest ik in militaire dienst. Als ik bij Bouchard Père & Fils zou werken kon ik daar, als het voor het bedrijf noodzaak was, onderuit komen, maar ja, dat mocht volgens de familiewetten niet. Toevallig werkte een vriend van mij bij Bouchard, en hij moest ook in dienst. Ik stelde voor dat ik tijdelijk zijn plek bij Bouchard in zou nemen tot hij weer uit dienst kwam. Gelukkig lukte het me om de familie ervan te overtuigen dat dit een noodzakelijke oplossing was!”

Vatenhandeltje
Vincent zit duidelijk op zijn praatstoel en ratelt verder: “Toen ik bij Bouchard aan het werk was, kwam het team van Robert Mondavi uit Napa langs. Robert vroeg me hoe mijn toekomst eruitzag en ik vertelde hem dat ik wilde gaan werken, maar dat dit in de Bourgogne heel lastig was. Bij Bouchard mocht ik niet blijven, maar er was geen enkel ander bedrijf in de Bourgogne dat me wilde hebben, omdat ik een Bouchard was.

“Waarom kom je niet naar ons in Napa?” stelde Robert Mondavi me voor. Dat heb ik gedaan. Maar eigenlijk wilde ik mijn eigen domein in Californië starten en daarom ben ik bij de Kamer van Koophandel langsgegaan om te kijken wie er vanuit de wijnwereld zaken met de VS wilde doen en marktonderzoek nodig had. Op die manier zou ik rond kunnen neuzen, en erachter kunnen komen hoe de Amerikaanse markt werkte en wat ervoor nodig was om een eigen domein te starten. Voor een bekende kuiperij in Beaune mocht ik onderzoek doen in de Amerikaanse markt, maar ook in Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika. Toen Robert Mondavi me op een dag belde met de vraag of ik geen goede bourgognevaten voor hen kon regelen, zei ik tegen de kuiperij: “Ik ken de hout- en vatenwereld via mijn moeders kant van de familie en het wijnmaken van mijn vaders kant, en ik heb veel contacten in het buitenland. Kan ik niet zelf
vaten van jullie verkopen?” En zo begon ik in 1979 op mijn 24e mijn vatenhandeltje. Mijn eerste vaten verkocht ik aan Robert Mondavi. Ik richtte Bouchard Cooperage USA op, gevolgd door Bouchard Cooperage Australia en New-Zealand. En nadat ik mijn vrouw Kay had ontmoet, wist zij mij ervan te overtuigen om met mijn vaten ook naar Italië te
gaan, wat heel goed heeft uitgepakt.”

Een vat als wekker
Ik ben benieuwd hoe Bouchard zo succesvol heeft kunnen worden met zijn vatenhandel. “Een deel zat hem in de timing, waar ik wat geluk mee had,” zegt hij. “Na een terugloop in het gebruik, werd hout eind jaren zeventig belangrijker. Nu niet enkel meer voor opslag en transport, maar als onderdeel van het wijnmaken. Mijn kracht lag erin dat ik wist wat de consument zocht en welk wijnvat de producent daarvoor nodig had. Bovendien kende ik de mogelijkheden die de kuipers hadden. Door dit bij elkaar te brengen, kon ik precies laten maken wat de klanten nodig hadden. Bij hout gaat het om de herkomst en de grootte van de houtnerf. Hout dat snel groeit heeft een grotere houtnerf en laat minder lucht door. Hout dat langzaam groeit, heeft een kleinere nerf en laat meer lucht door. Daarnaast is er ook terroirinvloed. Ieder bos brengt hout voort met andere eigenschappen. Zo geeft hout uit Allier een meer kruidige smaak, die interessant kan zijn voor rhônewijnen en bordeauxs, terwijl het hout uit de Vogezen een grotere mineraliteit heeft. Als je daar wat viognier in doet, schudt het vat de wijn wakker. Ook de duur en de intensiteit van het branden heeft invloed op de aroma’s, waarbij ook de herkomst uitmaakt. Neem het hout uit Limousin: snelle groei, grote nerf, zeer rijk aan substanties. Als je die licht brandt, kun je de wijn niet drinken. Maar als je hout uit Tronçais te veel verhit, dan verbrandt het. Daarnaast spelen ook de dikte van de duigen en de inhoud en de verhoudingen van het vat een rol. Door dit alles zo goed mogelijk in kaart te brengen kan je je klanten goed adviseren.”

Goedkoper dan aligoté
In de tijd dat Vincent volop bezig is met zijn zeer lucratieve vatenhandel komt zijn vrouw, de Amerikaanse Kay, in zijn leven. Op de vraag hoe hij haar heeft ontmoet, beginnen de ogen van Vincent plots extra te stralen. “Kay werkte in de
wijnsector in San Diego, maar ze besloot naar Italië te gaan om daar verschillende enoteca’s op te zetten. Door relatieperikelen keerde ze terug naar Amerika, waar ze in 1988 een pinotnoir-beurs in Oregon bezocht waar ik ook heen ging. We ontmoetten elkaar op het vliegveld en sindsdien zijn we samen.” Enige tijd later komt hij de Portugese exportdirecteur van Bouchard Père & Fils tegen. Die weet zich te herinneren dat het Vincents droom was om zijn eigen wijndomein te hebben. “Ben je nog altijd op zoek naar een domein?” vraagt hij, waarop Vincent bevestigend antwoordt. De Portugees vertelt familie in de wijn te hebben en dat er, nu Portugal toegetreden is tot de EU, volop mogelijkheden liggen. In die tijd is Portugal nog een derdewereldland dat zich kan ontwikkelen dankzij vele EU-subsidies. Via de familie van deze exportdirecteur komen Kay en Vincent in de Dourovallei terecht. “Ik leerde dat je de grond hier niet per hectare betaalt, maar dat je betaalt voor de productierechten van het aantal pijpen (houten vat van 550 liter, red.) port dat je er mag produceren. Toen ik het rekensommetje maakte, bleek een hectare minder te kosten dan een hectare aligoté in de Bourgogne, wat in die tijd geen geld was. Dus besloten Kay en ik op zoek te gaan naar een domein. We deden onderzoek naar hoe de vallei in elkaar stak, waar de beste wijngaarden waren en waar we de beste port konden maken. We richtten ons daarbij op de ‘juiste’ kant van de rivier, zodat we later niet uren hoefden te rijden om onze kinderen naar school te brengen. Uiteindelijk vonden we een grotendeels vervallen quinta, met een groot potentieel. De oogst van ‘91 deed ik samen met de oude eigenaar, in ‘92 overhandigden we haar de cheque voor de overname. We betaalden voor het recht van het aantal pijpen dat we er mochten produceren en kregen er het bos, de olijfbomen, het vee en de gebouwen bij.” Als de Bouchards Tedo kopen verkeert het in volledige staat van verval, maar met de nodige financiële hulp vanuit de EU is het mogelijk om het op te knappen.

Fruitrijke port
Was het niet logischer geweest om terug te keren naar de Bourgogne? Daar had hij ongetwijfeld nog connecties — en Bouchard Père & Fils was inmiddels verkocht. Of speelde er iets anders mee? Had hij altijd al een voorliefde voor port? “De Bourgogne was geen optie,” zegt hij resoluut. “Ik mag de naam Bouchard daar niet gebruiken en bovendien is de grond daar veel te duur. De Douro kwam op ons pad, het was een kans die ons in de schoot werd geworpen. Ik wist niets van port, maar achteraf was dat misschien zelfs een voordeel. Ik wilde namelijk een stijl maken met een duidelijke fruitexpressie, met in de basis rijpe druiven, maar zonder overrijpheid. Als bourgogneman was ik gewend veel dingen op de neus te doen. Ik zocht meer naar elegantie dan naar zoet. De eerste jaren was het een zoektocht, maar we slaagden er steeds beter in. Ook het team ging steeds beter snappen waar we naar zochten.”
Men zou zich af kunnen vragen of er wel een toekomst is voor port. Mensen drinken immers minder en port is toch wat hoger in alcohol, en bovendien vaak het laatste glas van een diner. Maar Bouchard ziet het anders. Het voordeel is zijns inziens dat er alleen in Portugal port wordt geproduceerd en dat men deze bijzondere wijnsoort over de hele wereld kent. Zo bekeken is de productie niet groot. Andere porthuizen ziet hij steeds meer droge rode wijnen maken, maar op Tedo is het gelukt om een plek te creëren waar veel toeristen komen. En toeristen komen voor port en niet voor droge wijnen die ze overal kunnen drinken. Al die mensen nemen bovendien flessen mee, en bestellen er hopelijk nog meer als ze terug zijn in eigen land.

In de loop der jaren is Bouchard van niets uitgegroeid tot een groot houtexpert en heeft hij daarmee een prachtig bedrijf opgebouwd. Daarnaast heeft hij van een vervallen boerderij een florerende quinta gemaakt — met restaurant, schitterende gastenverblijven en misschien wel het belangrijkste: uitstekende portwijnen. Waar is Bouchard het meest trots op? “Dat is overduidelijk Quinta do Tedo, want dat succes komt voor 100% op de hele familie, mijn vrouw Kay en onze drie kinderen. Iedereen is erbij betrokken en de quinta is volop in ontwikkeling. Onze dochter Odile werkt inmiddels actief mee en gaat volledig haar eigen gang. Ze gelooft erg in het maken van wit, waar ze zelf wijngaarden voor selecteert. Ook heeft ze een positieve invloed op de rode wijnen, die door haar toedoen eleganter worden. Het is geweldig om te zien!”