Bienvenue à Bordeaux; Een verslag van de prestigieuze ‘En Primeur’-proeverij

Door Xavier Kat, 30 mei 2024

Zondag 21 april
Job Joosse en ik zijn net aangekomen in het prachtige Bordeaux. We hebben expres de middagvlucht genomen, zodat we deze avond – voordat het circus morgen losbarst – kunnen dineren met een van onze partners en goede vriend Christophe Bernard, eigenaar van een belangrijk handelshuis. Met een Bordeauxmarkt die moeilijk draait vanwege de veranderende macro-economische omstandigheden, belooft het een bijzondere primeurcampagne te worden en dus willen we goed geïnformeerd aan de start staan. We checken in bij ons hotel; het ideaal in hartje centrum gelegen Majestic is na twee jaar verbouwen eindelijk weer open. Hier logeren we al twintig jaar tijdens de primeurweek, een traditie. De verbouwing kun je zien als symbool voor wat er in de stad en regio allemaal gebeurt. Overal lijkt de drang te heersen om te verfraaien en te verbeteren. De prijzen zijn hier direct op afgestemd, zoals vrijwel overal in de stad. Met de nieuwe, supersnelle TGV-verbinding van tweeënhalf uur, is Bordeaux verworden tot de achtertuin van Parijs. En ook dat merk je; de restaurants zitten vol, de stad bruist van leven.

Die avond dineren we in ‘Le 1925’, een aangenaam restaurant met een uitstekende wijnkaart op de kop van het Place des Quinconces. Het weerzien met Christophe is vrolijk als altijd. In 1995 liep ik stage binnen het bedrijf van zijn familie en
we zijn altijd goed bevriend gebleven. Mede door hem heb ik Bordeaux als mijn broekzak leren kennen. Dat deze wijnstreek zo anders is dan alle andere en op een voetstuk staat, heeft te maken met uiteenlopende factoren.

Bordeaux heeft ideale omstandigheden voor het maken van kwaliteitswijn. Dankzij de ligging op de 45ste breedtegraad profiteert Bordeaux van een gematigd klimaat, wat zorgt voor een ideale rijping van de druiven. Het klimaat wordt verder beïnvloed door de Atlantische Oceaan, waarvan de scherpe randjes weer worden weggehaald door de bossen van Les Landes, gelegen tussen de kust en de wijngaarden. Daarnaast beschikt de streek over de juiste bodems, en daarmee lijkt het plaatje compleet. Het vormt in ieder geval een perfecte basis.

Tijdens ons diner drinken we geen bordeaux, dat proeven we de hele week nog. Het worden een saint-véran uit 2012 van Guffens-Heynen en een saumur-champigny uit 2016 van Clos Rougeard. Van beide hebben ze oudere jaren op de kaart, ook nog eens goed betaalbaar. Na het diner lopen we nog even langs de Garonne, de rivier die de stad zoveel welvaart heeft gebracht. Want naast klimaat en bodem, is dat Bordeauxs grootste troef; de ligging aan een natuurlijke zeehaven. Alle wijngaarden van Bordeaux liggen dicht aan de Garonne, of aan die andere rivier, de Dordogne. Iets boven de stad vinden beide rivieren elkaar om verder te stromen als de Gironde. Al vele eeuwen vormt al dat water een ideaal distributienetwerk, lang voordat er goede wegen over land waren. Daarmee was de weg naar en over zee makkelijk ontsloten en werd er al vroeg op grote schaal geëxporteerd.

Maandag 22 april
De wekker gaat al vroeg. De eerste proeverij begint om 09.00 uur en we willen er graag bijtijds zijn. De Union des Grands Crus de Bordeaux heeft een grote hangar afgehuurd aan de kade, waar alle chateaus die aangesloten zijn hun wijn van het nieuwe jaar laten proeven. Er staan een paar honderd wijnen op tafel en de toeloop is groot. Dit is een goede plek om ons snel een beeld te vormen van het jaar. We richten ons op de voor ons belangrijke chateaus en dan vooral degenen die we later in de week niet zullen bezoeken, maar zelfs dan is het bijna een onmogelijke taak. In drie uur proeven komen we tot bijna tachtig (!) wijnen. Onze tanden zijn inmiddels blauw gekleurd en onze neuzen en monden hebben rust nodig. ’s Middags toeren we door de Médoc. De eerste afspraak is in Margaux bij Rauzan Ségla, waar we bovendien lunchen. Het palet krijgt dus even zijn verdiende rust.

Christophe staat ons al op te wachten. Hij reist de komende dagen met ons mee. Als négociant (handelaar) heeft hij ons programma geregeld en proefafspraken gemaakt op alle chateaus. Bordeaux is anders dan de andere wijnregio’s. Hier werk je in de meeste gevallen niet rechtstreeks met de domeinen, maar ben je verplicht via tussenhandel zaken te doen. Zo gaat dat al eeuwen (zie kader voor uitleg). In de 17e eeuw floreerde Bordeaux als handelsstad, waar de wijnverkoop een essentieel onderdeel van was. Steeds meer handelshuizen vestigden zich in die tijd aan de kades, in de wijk die Les Chartrons wordt genoemd. Hier werden grote opslagdepots (ook wel chais genoemd) gebouwd. De wijnvaten werden er opgeslagen en vervolgens per schip de wereld over getransporteerd. De handelaren uit Bordeaux verwierven veel rijkdom en daarmee ook macht. Toen (Nederlandse) ingenieurs de moeraslanden van de Médoc hadden drooggelegd, kwamen in het gebied ten noorden van Bordeaux enorme stukken land beschikbaar, geschikt voor wijnbouw. De rijke handelaren kochten deze nieuwe gronden op en om hun rijkdom te etaleren lieten ze er grote landhuizen op bouwen, die chateaus werden genoemd.

Sinds die tijd is er in wezen niet heel veel veranderd, behalve dat het opslaan en vervoeren van de wijnen voor een groot deel buiten de stad gebeurt en dat de meeste wijn op de chateaus zelf wordt gebotteld en niet meer per vat wordt getranspor-
teerd. Maar veel van de oorspronkelijke families zijn nog immer betrokken bij de wijnhandel van vandaag de dag. Op het stijlvolle chateau Rauzan-Ségla proeven we de 2023, met een uitgebreide toelichting over het jaar. Vervolgens eten we aan lange tafels in de buitenlucht, waar ook andere genodigden en het personeel bij aanschuiven. Natuurlijk staan er wat oudere oogstjaren op tafel om te proeven, maar we doen rustig aan; er moet nog flink gewerkt worden deze middag.

Hierna bezoeken we de chateaus van Issan, Palmer, Margaux, Clerc-Milon (waar ook de wijnen van Mouton-Rothschild, Armaillac en Coutet worden geproefd) en Duhart-Milon (waar we ook Carruades en Lafite-Rothschild proeven). We worden overal even hartelijk en met evenveel aandacht ontvangen. Dit charmeoffensief is typisch voor de tijd waarin Bordeaux verkeert. De markt is momenteel niet in goeden doen en op La Place de Bordeaux (zie kader) vindt sinds vorig jaar een stuk minder handel plaats. De laatste oogstjaren zijn op de markt in prijs gedaald, omdat sommige handelaren geld nodig hebben en hun voorraden tegen lage prijzen aanbieden. Dat is geen goed teken en er zal iets moeten gebeuren om de handel weer op gang te krijgen. Inmiddels zijn de meeste négociants en courtiers (makelaars) het erover eens dat de primeurprijzen (zie kader) omlaag moeten. Ook de chateaus lijken dit te snappen. Zij zijn medeverantwoordelijk voor het in de lucht houden van het verkoopsysteem, dat hen veel heeft gebracht. De té hoge prijzen van de laatste jaren hebben veel kopers, met name uit Azië, weggejaagd.

Onze laatste afspraak van vandaag is bij Maucamps. Dit chateau ligt in de AOC Haut-Médoc, op de grens met Margaux. Hier proeven we een serie kleinere bordeauxs, waaronder Lescalle, Laronde Desormes, Clos de May, Piche Leibre en natuurlijk Maucamps zelf. Stuk voor stuk heerlijke en eerlijke wijnen, maar in een duidelijk lager prijssegment. Hier geen uitbundige luxe, geen marmeren keldervloer, maar functionele efficiëntie. Zoals het grootste deel van Bordeaux is.

We komen om 19.30 uur aan in ons hotel. We haasten ons om de tanden weer wit te poetsen en wat anders aan te trekken. Deze avond hebben we een ‘cocktail dinatoire’ bij een andere négociant waar we graag mee samenwerken. Hun kantoor ligt midden in de stad en op de bovenste etage heb je een prachtig uitzicht op de Kathedraal Saint-André. Eigenaar Jean Moueix trakteert de aanwezigen op een keur aan mooie flessen voor bij de lekkere hapjes die worden geserveerd. Een moment om bij te kletsen met hem en zijn team, maar ook met importeurs uit andere landen. Na een lange dag, van veel proeven, zoek ik moe maar voldaan mijn bed op. Morgen staat ons wederom een lange dag te wachten.

La Place de Bordeaux
Bordeaux heeft een uniek handelssysteem dat goed is voor 70% van alle verkopen. Met ruim 100.00 hectare wijngaard, en dus heel veel wijn te verkopen, is dit systeem van levensbelang. We noemen het La Place de Bordeaux. Het is een markplaats waarbij chateaus via makelaars (courtiers) hun wijnen aanbieden aan de handelaren in Bordeaux (négociants). De négociants verkopen de wijnen aan importeurs, overal in de wereld. Maar het systeem werkt ook omgekeerd; een importeur die op zoek is naar een wijn, meldt zich bij een of meerdere négociants die de gevraagde wijn dan inkopen op La Place. Omdat ook négociants voorraad houden, bieden ook zij wijn aan op deze marktplaats. Op deze manier komt vraag en aanbod bij elkaar. De marktprijzen, prix de Place, worden bepaald door de laagste aanbieder. Alle handel op de Place vindt plaats via de courtagebureaus.

Dinsdag 23 april
Vandaag staat de rechteroever op het programma, wat betekent dat we vooral veel wijnen uit Saint-Emilion en Pomerol gaan proeven. De merlot is hier de belangrijkste druif, vaak aangevuld met cabernet franc en soms ook wat cabernet-sauvignon, carmenère en malbec. Dit in tegenstelling tot de Médoc waar we gister waren; daar speelt de cabernet-sauvignon juist de hoofdrol, aangevuld met merlot en dan regelmatig wat petit verdot en soms cabernet franc. Bordeaux is het gebied van de assemblages oftewel blends. De cabernet is later rijpend, met kleinere druiven en dikkere schillen. Er is wat meer warmte nodig om hem te laten rijpen, wat hij vindt – onder invloed van zee, rivier en kiezelbodems – in de Médoc. Op de rechteroever vinden we juist de beste merlots, die hier vaak fluweelzachte tanninen voortbrengen, met behoud van frisheid en spanning. Ons eerste bezoek is om 09.00 uur in Libourne bij Jean-Pierre Moueix, een klein handelshuis dat tevens eigenaar is van prachtige chateaus als La Grave à Pomerol, Latour à Pomerol, Trotanoy, Hosanna, La Fleur-Pétrus en Belair-Monange. Daarnaast hebben ze de exclusieve distributie van een aantal andere chateaus.

Moueix verkoopt niet via La Place de Bordeaux, maar heeft zijn eigen distributienetwerk. Zoals altijd worden we hartelijk ontvangen door Christian Moueix, zoon van Jean-Pierre en hier al decennia de grote man. Zijn zoon, Edouard, zal waarschijnlijk binnenkort het stokje van hem overnemen. Op de proeftafel staan een twintigtal wijnen, van eenvoudiger tot absolute top. De uitsmijters zijn Hosanna en Trotanoy, maar ook Latour à Pomerol is weer geweldig. Na deze proeverij, gaan we naar Petrus, waar we al vele jaren de gelukkige importeur van zijn. Een bezoek aan dit chateau is een voorrecht. Zoals ieder jaar proeven we met directeur en wijnmaker Olivier Berrouet, die ons gedetailleerde informatie geeft over het oogstjaar. Petrus voldoet weer met verve aan alle hooggespannen verwachtingen; de wijn is fenomenaal. Een wijn met ongelooflijke puurheid en precisie, met zeer verfijnde tanninen, frisheid en levendig fruit. Geconcentreerd, maar tegelijkertijd een en al elegantie.

We gaan nog snel langs bij het pas verbouwde Bel-Air Monange in Saint-Emilion, gevolgd door La Conseillante (Pomerol) en Figeac (Saint-Emilion). Omdat het programma erg vol is vandaag, verzorgt Christophe een kleine picknick vanuit de achterbak van zijn auto op de lommerrijke parkeerplaats van Figeac. De fles wijn die hij bij de picknick heeft voorzien heeft helaas kurk, maar gelukkig is er ook een fles water. Na deze korte, maar prima lunch, gaan we door met onze bezoeken; Evangile, Nenin (waar we ook de wijnen van Léoville Las-Cases proeven, dat wordt verbouwd), Ausone, Canon en Cheval Blanc. We eindigen de proefdag op Château Barberousse, waar we weer met onze voeten op aarde terugkeren. Hier geen poespas, geen rode loper en geen gastvrouwen in mantelpakjes, maar enkel heel erg goede wijn.

Als we in de stad terugkeren is het alweer 20.00 uur. Snel tandenpoetsen en dan naar La Brasserie Bordelaise, een van mijn favoriete tentjes in het centrum. Tijdens het eten worden de twee proefdagen doorgenomen. Inmiddels hebben we een vrij goed beeld van het jaar. Onze conclusie: we zijn terug in Bordeaux! Geen jaar gedomineerd door warmte, maar een met balans, dat mooi de terroirverschillen laat zien. De zuren zijn goed, het fruit aromatisch, de rijpheid prima, de tanninen mooi en dat alles met elkaar in balans. De wijnen zijn doorgaans niet heel zwoel en compact, maar eerder fris en elegant; wijnen die we zelf graag drinken. Goed, soms miste er wat rijpheid en waren de wijnen net wat grover, maar doorgaans was wat we proefden zeer goed. Met dalende prijzen, zou dit jaar wel eens heel goed uit kunnen gaan pakken… Na het diner lopen we nog even binnen in Café Brun, de enige echte bruine kroeg van Bordeaux. Ook dat is een traditie. Maar na een biertje zijn we moe en verlangen we naar ons bed.

Vente en primeur
Ieder jaar presenteert Bordeaux in april het nieuwe oogstjaar aan de handel en pers. Het is de aftrap van de ‘primeurcampagne’. Na een week vol proeverijen komen de chateaus een voor een met hun ‘prix de sorti’, de primeurprijs, en bieden zij een deel van hun productie ‘en primeur’ aan. Dit doen ze via de courtiers, die de wijnen namens de chateaus aan de négociants aanbieden. Dit gebeurt op basis van allocaties, wat inhoudt dat je als koper recht hebt op een bepaalde hoeveelheid wijn, gebaseerd op wat je het jaar ervoor hebt gekocht. De négociants kopen en betalen de wijn voordat deze fysiek op de markt is. Op hun beurt bieden zij de wijnen aan de importeurs aan, die vervolgens de wijnen weer aan hun eigen klanten aanbieden. Ook deze verkopen verlopen vaak volgens het allocatiesysteem. Voor een goede primeurcampagne moeten vraag en aanbod goed op elkaar worden afgestemd. De primeurprijs is daarbij het belangrijkste instrument. Het ‘en primeur’ kopen is alleen de moeite waard als er schaarste is of als de prijzen in de markt later substantieel hoger liggen. Hier is echter nooit een garantie op.

Woensdag 24 april
We zijn terug in de Médoc en bezoeken chateaus als Ducru-Beaucaillou, Montrose & Tronqoy Lalande, Pontet-Canet en Cos d’Estournel. Voor de lunch rijden we terug naar Château Giscours van de familie Albada Jelgersma. Zoals altijd heeft directeur Alexander van Beek een mooie proeverij voor ons klaar staan en voorziet hij ons van context. Tijdens de daaropvolgende lunch in het chateau wordt er flink gediscussieerd. Alexander kent als geen ander de problemen van Bordeaux en juist daarom is hij zeer actief in de markt om alles te doen aan een positief imago van zijn wijnen. Op de markt presteren dan ook alle oogstjaren van het chateau goed. Daarnaast wordt er flink geïnvesteerd in het verder verhogen van de kwaliteit. En dat proeven we in de 2023, die werkelijk subliem is.

Na deze voortreffelijke lunch met nuttige discussies, rijden we naar Pauillac. Volgende stop is Grand-Puy-Lacoste, gevolgd door Pichon Longueville Comtesse de Lalande – de wijn is al even chique als zijn naam. We eindigen de dag bij Château Latour, waar we naast de eerste, tweede en derde wijn uit 2023 ook van iedere wijn een ouder jaar proeven. Na wederom een prachtige proefdag is het tijd om naar ons hotel terug te keren. Vanavond schuiven we aan bij een proefavond in de prachtige winkel van Benjamin Gabin; een snoepwinkel voor wijnliefhebbers.

Donderdag 25 april
De laatste dag is zoals altijd gereserveerd voor Pessac-Léognan. De eerste afspraak is bij La Mission Haut-Brion, een voormalig klooster, waar we ook de wijnen van Haut-Brion proeven. Beide top chateaus behoren toe aan dezelfde eigenaar. Zowel wit als rood is van uitzonderlijke klasse. Het bewaarpotentieel van de wijnen is bovendien groot. Volgende stop is Les Carmes Haut-Brion, waar er veel met hele trossen wordt gevinifieerd. Iets wat directeur Guillaume Pouthier tijdens zijn tijd in de Rhône heeft opgepikt. We rijden van Pessac, dat aan de stad Bordeaux grenst, verder naar beneden, naar Léognan voor een grote proeverij op Château Carbonnieux. Hier staan alle cru’s uit de streek – zowel rood als wit – klaar om geproefd te worden. Bovendien is er ook gelegenheid om alle zoete wijnen uit Barsac en Sauternes te proeven. Ons laatste bezoek is traditioneel aan Domaine de Chevalier van de familie Bernard; de oom en neven van Christophe. Hier proeven we alle wijnen die door de familie worden gemaakt, gevolgd door een heerlijk lunchbuffet waar altijd veel liefhebbers op af komen. Een waardige afsluiter van een ware proefmarathon en een mooi moment om terug te kijken op de dagen die achter ons liggen. Bordeaux blijft een regio met vele gezichten. Wij hebben deze week vooral rondgekeken bij de top 5%, het deel waar de sky soms de limit lijkt, maar ook het deel dat mensen doet dromen en dat al eeuwenlang een niet te doven aantrekkingskracht op wijnliefhebbers over de gehele wereld heeft…