Vijfentwintig jaar geleden vertrok ik naar Bordeaux en woonde er uiteindelijk vijf jaar. Nog ieder jaar ga ik er minimaal een, vaak twee keer, heen om wijnhuizen te bezoeken. Ook andere streken bezoek ik ieder jaar. Op die manier blijf je goed geïnformeerd en weet je wat er speelt. Zuid-Afrika kreeg, enerzijds vanwege de grote afstand, anderzijds omdat ik nooit echt heel enthousiast werd van wat ik uit het land proefde, nooit mijn volle aandacht. Deels natuurlijk onterecht, maar ook niet helemaal. Als grote producent van nietszeggende bulkwijn, waar Nederland bovendien groot afnemer van is, krijg je een eenzijdig beeld van wat de onderkant van de markt is. In het hogere segment bleef een groot deel van de traditionele wijnhuizen hangen in geconcentreerde blockbusters, waar mijn wijnhart gewoon niet ligt.
Mijn interesse in Zuid-Afrika begon toe te nemen toen ik las en hoorde over een nieuwe generatie wijnmakers die aan hun eigen zoektocht waren begonnen. Zij wilden het anders doen dan het wijn-establishment. Opeens ging het over oude stokken, bijzondere druivensoorten, koele klimaatzones en ‘dry farming’ (zonder irrigeren verbouwen). Er stonden nieuwe wijnhelden op, die een cultstatus verwierven en als voorbeeld dienden voor anderen: Eben Sadie, Adi Badenhorst, Duncan Savage. Ik proefde hun wijnen en die waren top. Hier hield ik van!
Tegelijkertijd was er één producent die ik tijdens een reis naar Zuid-Afrika in 2011 al had leren kennen. Johan Kruger, een heel bijzonder man en een waanzinnige wijnmaker. Zijn met name witte wijnen, afkomstig van de hoogste wijngaarden van Stellenbosch, waren geweldig en werden door ons geïmporteerd. Maar dat stopte toen hij brak met zijn vader en zonder wijngaard kwam te zitten. Met zijn vader wilden we verder niet werken, want Johan was de man, het genie. Vanaf dat moment gebeurde er iets moois, want Johan kreeg opeens zijn vrijheid en hij had plannen. Ook Johan was in de ban geraakt van de ‘verborgen’ oude wijngaarden en dan met name de wijngaarden die zich bevonden dicht bij de koele oceaan of op hoogte.
Het Old Vines Project
Hij ontmoette Rosa Kruger (geen familie), een plantkundige en wijngaardexpert. Zij was tijdens haar periode in Europa, waar zij op meerdere beroemde domeinen werkte, in de ban geraakt van oude wijngaarden. Ze was gefascineerd door de bijzondere invloed die ze hebben op de samenstelling van de drui-ven en de onderscheidende kwaliteit van de wijnen die ze voortbrengen. Zij vroeg zich af waarom dit fenomeen in haar thuisland zo onderbelicht bleef. Bestonden er eigenlijk wel echte oude wijngaarden in Zuid-Afrika? Het antwoord was: ja! Maar aan deze wijngaarden werd tegelijkertijd nauwelijks extra waarde toegekend.
Sterker nog, ze lagen vaak op onherbergzamere plekken, waren arbeidsintensief om te bewerken en gaven ook nog eens minder druiven dan jonge stokken. Omdat bovendien veel landeigenaren hun druiven verkopen aan coöperaties en per kilo worden betaald, werden veel oude wijngaarden systematisch gerooid. Rosa moest een plan verzinnen om dit te stoppen en ervoor te zorgen dat de wijngaarden de juiste status kregen. Zij richtte daarom een register op, waar eigenaren hun oude wijngaarden onder strenge richtlijnen konden registreren. Het werd een succes! Mede door eerder genoemde Eben Sadie, die enkele van de oude percelen ging gebruiken en groot succes oogstte met de wijnen. Moest Rosa eerst nog actief op zoek naar de wijngaarden en de eigenaren ervan overtuigen hun percelen te laten registreren en vooral niet te rooien, inmiddels is het omgekeerd en kloppen landbezitters zelf bij haar aan. Sinds een aantal jaar is alles ondergebracht in een stichting en bestaat er een officiële certificering van oude wijngaarden; de eerste ter wereld!
(oldvineproject.co.za)
Ook Johan raakte in de ban van het project. Dat maakte het hem bovendien mogelijk om prachtige druiven te kopen zonder grond te bezitten. Wel moest hij kelderruimte vinden om zijn wijnen te maken. Hij vond in Franschhoek een grotere producent die bereid was kelderruimte aan hem te verhuren. Maar hij moest ook druiven kopen en omdat hij de landeigenaren volgens zijn principes wilde laten werken, wat bovendien arbeidsintensiever was, moest hij hen vooruit betalen. Johan trok zijn stoute schoenen aan en klopte aan bij Okhuysen. Wij hoefden echter niet lang na te denken; hier wilden we Johan dolgraag bij helpen. Kruger Family Wines werd geboren. Maar Johan wilde nog een stap verder en wij eigenlijk ook wel. Ik besloot om in het vliegtuig te stappen om aan de hand van Johan mee te kijken wat zijn plan behelsde. Het begin van een mooi avontuur.
Eerlijke vergoeding en scholing
Tijdens mijn dagen in Zuid-Afrika had ik naast de tijd die ik met Johan doorbracht ook ontmoetingen met Adi Badenhorst en Duncan Savage. Hun verhalen waren inspirerend, maar de mooiste ontmoeting was met Rosa Kruger, die op voorspraak van Johan tijd voor me vrij had gemaakt. Rosa overtuigde me ervan hoe belangrijk het was dat niet alleen de oude wijngaarden behouden bleven, maar ook dat de werknemers in de wijngaarden een eerlijk loon betaald krijgen en, even zo belangrijk, dat zij de juiste opleiding krijgen om de wijngaarden kwalitatief te bewerken. Met deze opleiding is er ook meer toekomstperspectief voor deze werknemers.
Vanwege de belachelijk lage kiloprijzen in de markt, worden deze mensen nu zwaar onderbetaald en kunnen ze niet of nauwelijks van hun loon leven. Ook voor Johan zijn dit zwaar wegende voorwaarden bij de aankoop van zijn druiven. We bezochten daarom boeren die allereerst de juiste wijngaarden bezitten, maar ook het welzijn van hun medewerkers hoog in het vaandel hebben staan. Bovendien waren daar de strenge kwaliteitseisen van Johan. Natuurlijk is de kiloprijs van deze druiven hoger (tot wel zeven à acht keer de prijs die de coöperatie biedt), maar ze smaken een stuk zoeter en nog altijd is de prijs-kwaliteit exceptioneel. Zeker wanneer Johan er mee aan de slag gaat en de druiven om weet te toveren tot parels van wijnen.
Om dit bijzondere project mogelijk te maken, helpen wij Johan door hem vooruit te betalen opdat ook hij de landeigenaren vooruit betaalt om alle benodigde investeringen te doen. De eerste wijnen van ons Kruger Family Wine Old Vines project zijn net bij ons binnen en we zijn trots op het – of beter, Johans – resultaat. Maar ook tijdens de recente oogst heeft Johan weer geweldige selecties gedaan, die later dit jaar bij ons binnen zullen komen.
De selectie van de wijngaarden
Voor onze selectie van wijngaarden hebben we enerzijds bepaalde regio’s waar onze interesse naar uit gaat vanwege de bijzondere terroir, beïnvloed door bodem, klimaat en ligging. Anderzijds doen er zich spontane mogelijkheden voor. Zo bezocht ik met Johan een bedrijf in Stellenbosch, waar de zoon had gehoord dat Johan (Johan is inmiddels een bekendheid in de Zuid-Afrikaanse wijnwereld) op zoek was naar bijzondere oude wijngaarden. Deze jongeman, onderdeel van de nieuwe generatie, had met pijn in zijn hart van zijn vader de instructie gekregen een oude wijngaard prachtige sauvignon blanc te rooien. Er werd onvoldoende geld mee verdiend en het werk in de wijngaard was té intensief. Het rooien was deels al gebeurd. Hij liet Johan en mij het nog staande deel van de wijngaard zien en ik zag dat Johans ogen direct begonnen te fonkelen. Zo veel oude sauvignon blanc is er niet meer en Johan wilde daar juist dolgraag mee aan de slag.
Direct spraken ze over hoe de wijngaard er bij stond. Er was te veel blad, waardoor de rijping niet optimaal was. Er werden afspraken gemaakt en enkele weken geleden kreeg ik trotse foto’s van Johan die de wijngaard met een groep aan het oogsten was. Maar ook via Rosa kregen we een gouden tip. Waarschijnlijk waren we door ons bezoek even ‘top of mind’ bij haar. Het toeval wilde dat zij vlak na ons bezoek het verzoek kreeg om een oude wijngaard palomino te komen bekijken met extreem oude stokken (100 jaar oud!). De wijngaard was een juweel, maar ook hier zocht de eigenaar naar zekerheid van verkoop van de druiven. Johan stond al de volgende dag in de wijngaard en kon zijn ogen bijna niet geloven. Met recht een gouden tip.
