Sociaal glijmiddel

De wijnwereld maakt een diepe crisis door. Op het eerste gezicht lijkt het een tijdelijke crisis: dalende consumptie, concurrentie van niet-alcoholische dranken, inflatie, klimatologische beperkingen. Maar naast deze zichtbare symptomen speelt er iets fundamentelers: een culturele verschuiving.

Miljoenen flessen liggen onverkocht in de kelders. Volle, tanninerijke rode wijnen, die lang beschouwd werden als de pijlers van de Franse wijntraditie, vinden niet langer aftrek. Appellaties die niet met hun tijd zijn meegegaan, met etiketten die in het verleden zijn blijven steken, hebben moeite om een nieuw publiek aan te trekken. Wijnen zonder ecologisch keurmerk, van domeinen zonder ethische betrokkenheid worden er nu van verdacht “uit de mode” te zijn. Het zijn niet alleen de producten die niet meer verkopen: het is de manier waarop wijn wordt voorgesteld die aan het instorten is.

Dit onderwerp houdt me al een tijdje bezig. En niet alleen mij: producenten, sommeliers, wijnhandelaren, consumenten en vrienden die ik spreek beseffen allemaal dat er een probleem is. En toch durven weinigen het ronduit te zeggen: de wijnwereld lijdt aan een zekere culturele onbeweeglijkheid, zelfs een collectieve blindheid. We hebben wijn zo ver geïntellectualiseerd, met behulp van terroir, bodem, klimaat, typiciteit en gecodificeerde lexicons, dat we het ontoegankelijk hebben gemaakt voor een deel van het publiek. Wat een gemeenschappelijke taal had moeten zijn, is jargon geworden. En wat mensen moest samenbrengen – plezier, smaak, gezelligheid – zorgt nu juist soms voor onvrijwillige uitsluiting. Wijn is intimiderend geworden.

Door te hard te proberen om wijn een nobele status te geven, zijn we zijn primaire sociale functie vergeten: mensen samenbrengen. Wijn geeft een eenvoudig, direct, emotioneel plezier. Het is een ‘sociaal glijmiddel’, zoals een bevriende journalist zei. Tegenwoordig draait alles om feest, lichtheid en plezier. Maar veel zogenaamde ‘traditionele’ wijnen passen daar niet bij met hun serieuze, hiërarchische en soms zelfs starre houding. De jongere generatie wil niet langer verteld worden hoe ze moeten drinken of wat ze lekker moeten vinden. Ze willen zelf kiezen, experimenteren en begrijpen. Ze zijn geïnteresseerd in natuurwijnen, verrassende bubbels, vergeten druivensoorten, lichte flessen en eigenzinnige etiketten. Niet omdat het in de mode is, maar omdat het een ander verhaal vertelt. Een vrijere, meer vloeiende en persoonlijke visie.

Het probleem is niet de wijn. Het probleem is de manier waarop we het blijven verkopen, erover blijven praten, het blijven formaliseren. Het is tijd om bepaalde codes te doorbreken, om te accepteren dat diversiteit van smaken een rijkdom is. Er bestaat geen “universele goede smaak”, alleen unieke behoeften.

Het gaat er niet om de traditie te ontkennen, maar om haar open te breken. Het gaat erom dat je begrijpt wat je lekker vindt, waarom je het lekker vindt en dat je jezelf toestaat om dingen lekker te vinden die niet in een hokje passen. Dat je voortdurend nieuwsgierig bent. Onderzoekt. Proeft zonder vooroordelen. Durf te zeggen: “Ik hou van deze wijn’’, zonder je te generen. Dat is waar de redding van wijn ligt: in vrijheid, vreugde en het herontdekken van plezier. De onverkoopbare wijnen van vandaag zijn vaak wijnen die er niet in slagen zich aan te passen aan deze nieuwe maatstaven. Dit is geen veroordeling, maar een oproep: “vind jezelf opnieuw uit door te luisteren en te durven.”